مبانی نهادهای ارفاقی مجرم محور در نظام حقوقی ایران

چکیده

یکی از مسائلی که از دیرباز ذهن فلاسفه و اندیشمندان حقوق کیفری را به خود مشغول کرده، چرایی و اهداف مجازات‌ها است. این‌که چرا مجرمان را مجازات می‌کنیم و چه اهدافی از مجازات آنان دنبال می‌شود، همواره شکل‌دهنده سیمای حقوق کیفری کشورها از حیث نوع و شیوه اجرای کیفر بوده است. یکی از اهدافی که در طول تاریخ در اعمال انواع کیفرها مشاهده می‌شود، اصلاح و درمان مجرمان از طریق مجازات است. امروزه اصلاح و درمان مجرمان و جلوگیری از تکرار جرم از اهداف مهم تعیین انواع مجازات‌ها به شمار می‌رود. این هدف نه تنها در مرحله تعیین نوع کیفر، بلکه در رژیم حقوقی‌ای که کیفر در بستر آن اعمال می‌شود نیز بسیار مؤثر است و در تحقق اصلاح مجرمان و جلوگیری از تکرار جرم و بازاجتماعی کردن آنان نقش مهمی ایفا می‌کند. در این راستا، در حقوق کیفری نهادهایی تحت عنوان "نهادهای ارفاقی مجرم‌محور" به وجود آمده است. در حقوق کیفری ایران نیز نهادهای متنوعی در همین راستا دیده می‌شود؛ نهادهایی مانند معافیت از کیفر، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، نظام نیمه آزادی، نظام آزادی مشروط و غیره از جمله این موارد هستند. سوابق کیفری، خانوادگی و اجتماعی مجرمان، پیش‌بینی امکان اصلاح آن‌ها، و رضایت مجرمان همواره از شرایط مهم در بهره‌مندی از نهادهای ارفاقی مجرم‌محور به شمار می‌آید.