بررسی کاربردشناختی نظریه کنش‌های گفتاری جان سرل در گفتمان حقوقی: مطالعه موردی کارگفت‌های اعضای شورای حل‌اختلاف

چکیده

مباحث تحلیل گفتمان حقوقی و کاربردشناختی آن در مطالعه متون و گفتمان‌های حقوقی فرصت واکاوی زوایای مختلف آنها را فراهم می‌کند. با عنایت به نقش تأثیرگذاری که شورای حل­اختلاف در گسترش فرهنگ صلح و سازش در جامعه و کاهش پرونده‌های ورودی به دادگستری داشته­است، بررسی پاره­گفتارهای اعضای شورا بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل با رویکرد تحلیل گفتمان، می­تواند نقش انواع کنش­ها و گزاره­های گفتاری را در پیشبرد حل دعاوی و اختلافات مراجعان، نشان دهد. در همین راستا، این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی، بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل و با رویکرد تحلیل گفتمان به مطالعه متن مستخرج از بیست جلسه با موضوعات مختلف شورای حل­اختلاف اسلام‌آباد غرب می‌پردازد که به روش مشاهده مستقیم و به‌عنوان پیکره زبانی گردآوری شده­است. این بررسی نشان می‌دهد که از میان‌کنش‌های گفتاری پنج‌گانه در این پیکره زبانی، هر پنج مورد به ترتیب فراوانی از کنش گفتاری اظهاری، ترغیبی، عاطفی، اعلامی تا تعهدی نمود دارند. البته اعضای شورای حل­اختلاف باتوجه ‌به بافت موقعیت، فعل مضمون در سخن خود را جهت نیل به صلح و سازش بین طرفین دعوا در قالب کنش­های گفتاری عاطفی و ترغیبی در لایه‌های غیرمستقیم سه کنش اظهاری، ترغیبی و عاطفی می‌نهند تا به‌صورت ضمنی مخاطب را آگاه کنند و در مواردی طرفین را سرزنش یا با توصیه و امیدبخشی، به انصراف از دعوی متمایل نمایند.